Birçok serbest piyasa karşıtı veya serbest piyasayı yanlış anlayan kişiler serbest piyasanın tekeller yaratacağını ve bu tekellerin tüketiciler için zararlı olacağını düşünüyor. Oysa serbest piyasa baskıcı devlet tekellerinin yokluğunda ne isterseniz onu veriyor. Bunu anlayabilmek için öncelikle arz, talep ve fiyat ilişkisini bilmek gerekir(bilenler bundan sonraki 2 paragrafı atlayabilir).
Arz fiyatı = Talep fiyatı durumunda: Arz miktarı>talep miktarı olursa sağlayıcı elinde kalan fazla malına/hizmetine daha fazla alıcı bulmak için fiyatları düşürmek zorunda kalır(yoksa olası bir talep artışına kadar malları elinde kalır). Talep mik.>arz mik. olursa öncekinin tam tersi bir şekilde; alıcı daha çok sağlayıcı gelsin ya da sağlayıcı daha fazla arz etsin diye daha fazla fiyat verir(günlük hayatta perakende satışlarda fiyatları sağlayıcı belirliyor ama yine de aynı dinamikler fiyatı etkiliyor).
Arz mik. = Talep mik. durumunda: Arz fiyatı>denge fiyatı olursa insanların bir kısmı o ürüne daha fazla para vermeye razı olmadıkları için talep mik. azalır (ya almayı bırakırlar ya da daha az alırlar), ki bu da bizi "arz mik.>talep mik." durumuna götürür. Talep fiyatı<denge fiyatı olursa sağlayıcı düşük fiyattan vermek istemediği için daha az verir, ki bu da bizi "talep mik.>arz mik." durumuna götürür.
Tekel olduğunu düşündüğünüz ve zararlı olduğunu düşündüğünüz sağlayıcının serbest bir piyasada bu dinamiklere uymaması için hiçbir sebep yoktur. Herhangi bir ürünü, sağlayıcının fiyatları memnun olmadığınız seviyeye çekmesi durumunda almama veya daha az alma şansınız vardır ve bu durum onu fiyatları düşürmeye zorlar. Fiyatları yüksekte tutarsa almamaya devam edersiniz, elinde mal kalır ya da hizmet sürümü düşer.
Üstteki paragrafa "alternatifi yok, mecburen alıyoruz" diye itiraz gelebilir. Burada net bir tekel tanımı yoktur. Örneğin bütün ekmekler tek bir sağlayıcıdan çıkıyorsa bazı arkadaşlar bunun bir tekel olduğunu ve dolayısıyla rekabetten muaf olduğunu iddia edebilir ancak ekmeğe alternatif/rakip olarak makarnayı ve pilavı gösterebilirim. Oyun konsollarının tek bir sağlayıcısı olsaydı bazı arkadaşlar bunu tekel olarak nitelendirebilirdi ancak ben oyun konsoluna alternatif olarak bilgisayarı gösterebilirdim ya da daha geniş bir kümeye alıp futbol topunu oyun konsoluna "eğlenceli zaman geçirme aracı" kategorisinde bir alternatif olarak gösterebilirdim.
Bu üstteki tüm ekmeklerin aynı sağlayıcıdan geliyor olması durumu için "zararsız tekel" kavramı kullanılır. Her ne kadar ekmek örneği vermiş olsam da genelde ileri teknoloji veya yeni orijinal fikir sahibi girişimciler bunların örnekleridir. Bir de ekmek gibi basit konularda çok iyi hizmet vererek rakiplerini çok küçülten veya sıfırlayan sağlayıcılar da bunun örneği olabilir. Sonuçta zararsız tekelin zararsız tekel olarak kalmasını sağlayan da siz tüketicilerin onayıdır, bu yüzden zararsızdır
Hiçbir hakkı saklı değildir.
Comments